1982 онд Испанид болсон хөлбөмбөгийн ДАШТ-ий үеэр “Спортын мэдээ”-д бүр “хувьсгал” гарч дугаар болгондоо тэмцээний явцын талаар мэдээлж байлаа. Тэр үед ДАШТ-ий нээлтийн тухай “Хунтайж Хуан Карлос шүгэл үлээж ДАШТ эхэллээ” гэсэн гарчигтай материал нэгдүгээр нүүрэндээ нийтэлсэн нь их олзуурхууштай санагдаж байсныг нуух юун. Энэ бүгдийг Б.Мөнхбат гэдэг нэртэй “нэг нөхөр” байнга бичээд байлаа. Тухайн үед спортын талаарх ховор мэдээллүүд хаанаас авчихдаг хүн бэ гэсэн бодол төрдөг байж.Хожим “Монголын спорт” сонинд ажиллаж байхдаа энэ эрхэмтэй танилцах завшаан тохиосон юм. Найз нөхөддөө “Ков” гэдэг хочоороо “алдаршсан” Б.Мөнхбат гэдэг энэ хүн хүүхэд ахуй наснаасаа өнөөг хүртэл спорттой “үерхэж” ирсэн, хойшдоо ч хамтдаа явах нэгэн. Тэр 1962 онд Завхан аймгийн Улиастай хотод төрж нийслэлийн зургадугаар арван жилийн сургуулийг 1980 онд дүүргэсэн аж. Улмаар МУИС-ийн физикийн ангид элсэн орж суралцан гуравдугаар курсээсээ арлын Япон оронд очин таван жил номын дуу сонссон байна. Эхлээд Токиод нэг жил суралцаад дараа нь Шиншү их сургуулийн химийн ангид элсэн орж дүүргэжээ.
“Ков” спортын улаан фэн төдийгүй өөрөө бас ч үгүй спортын булчирхайтай. Оюутан байхдаа хөлбөмбөгөөр факультетийнхээ багт орон энгэрээ медалиар мялааж, зуны ажлаар ангийнхантайгаа Сүхбаатар аймгийн Асгат суманд ажиллаж байхдаа наадмаар зодоглон сумын начин цол хүртэж байсан нэгэн билээ. Монголчууд сүмо гэдгийг мэдэхгүй байсан 1980-аад оны эхэн үед тэр сүмогийн ордонд анх арлын энэ орны үндэсний бөхийг үзэж сонирхжээ. Тэр мөчөөс хойш түүний хообий сүмо болсон гэхэд хилсдэхгүй. 2005 оноос Монголын үндэсний телевизийн “Чандмань” студээс үзэгчдэдээ хүргэдэг Японы мэргэжлийн сүмогийн NHK-ийн тайлбарыг “сөөнгөдүү” хоолойтой нэгэн хүн сүмо сонирхогч элэг нэгтнүүддээ хүргэж ирсэн. Тэр хүн бол нөгөө л “Ков” Б.Мөнхбат байлаа. Энэ эрхэмтэй “ТЦ” саяхан уулзаж хэдэн хором хөөрөлдсөн юм.
-Өдгөө монгол хүн бүрийн мэддэг болсон сүмог “сураггүй” байхад нь анх та үзсэн гэдэг. Харийн бөхтэй танилцсан түүхээс тань ярилцлагаа эхэлье. -Япон руу явахаасаа өмнө Зөвлөлтийн зохиолч Евгений Овчинниковын “Сакүра хэзээ дэлгэрдэг вэ?” номноос сүмогийн тухай ерөнхий төсөөлөлтэй болсон. Гэхдээ очоод үзэхэд үнэхээр сүрдмээр юм билээ. Том биетэй бөхчүүд их дуу чимээ гаргаж мөргөлдөөд л. Энэ бол 1983 оны хавар юм. Монголчууд түрүүлсэн бөхийн биед хүрч, хөлснөөс нь адис авдаг уламжлалтай. Үүн шиг санаж домогт аварга Чиёнофүжигийн биед хүртэл “Яаж байнаа?” гэсэн аятай нэлээн ууртай, догшин харж билээ. Тэр ширүүн харц нь бүр шөнө зүүдлэгдсэн. Дараа нь өдгөөгийн Азүмазэки ояката буюу Такамиямад хүрч үзлээ. Бас л дургүйцэж байсан. Энэ нь монгол хүн сүмотой танилцсан анхны тохиолдол гэж боддог. Ингээд сүмог шимтэн сонирхох болсон.
-Оюутан ахуйдаа тэнд сүмог үзээд, сонин сэтгүүлээс уншаад байж. Төгсөж ирээд энэ талын мэдээллийг хэрхэн олж байв? Интернетгүй, кабель телевизгүй үе шүү дээ.
-Сардаа 1-2 удаа ажлын шугамаар Япон руу явдаг юм. Очоод ирэхдээ сонин, сэтгүүл авчирна. Тиймээс мэдээллийн хувьд хангалттай авдаг байсан.
-Монгол хүний бараа сураггүй байхад та сүмог сонирхож эхэлжээ. Тэгвэл харийн бөхөөр хүч үзэх болсон залуучуудтайгаа анх хэзээ нүүр тулан учирч байв?-1995 оны гуравдугаар сард Ш.Отгонбилэг агсантай хамт Осакад очлоо. Би завшааныг яаж алдах вэ, ШО-д сүмо үзье гэлээ. Жюүрёод монгол хүн барилддаг гэсэн гээд цагийг нь тааруулж ордонд очсон. Д.Батбаярыг дэвжээнд гарахад нь “Батбаяраа, Сайн барилдаарай” гэж хашгирсан чинь их цочиж харж байна. Манай хүн ч яллаа. Удалгүй Н.Цэвэгням гүйж ирээд “Өнөө орой хамт хоол идье гэнэ. Ордны гадаа 6.00 цагт байж байгаарай гэж хэлүүллээ” гэсэн. Ингэж монгол сүмочидтойгоо анх танилцсан. Дэвжээнийх нь манлай сүмоч Асахиютака тэгэхэд 7-3 амжилттай явж байсан. Тэгээд надад “Би уул нь эд нарын ах. Гэтэл дүү нар маань надад юм заагаад байх юм. Долоо ялахдаа бүгдэд нь Кёкүшюүзаны зөвлөгөөг дагасан. Сая л гэхэд зүгээр хөл тавиад татчих гэснийг нь хийхэд Такаторики үсрээд өглөө” гэж ярьсан. Тэр үед Монгол хөвгүүдээрээ бахархсан шүү.
Нэг сонирхолтой түүх яръя. Түүнээс хоёр жилийн дараа ШО надаас “Нөгөө хүү хэр барилдаж байна” гэж асуусан. “Комүсүби болсон. Монгол бөхөөр бол улсын заан” гэлээ. Тэгтэл “Тэр хүүг баярлуулах хэрэгтэй юм байна даа” гээд ерөнхийлөгч Н.Багабандид хандан, гавьяат тамирчин болгож байсан.
-Одоо бараг телевиз болгон сүмог шууд дамжуулдаг болж. Энэ дундаас хүргэж буй мэдээлэл, мэдэрч тайлбарладгаараа яах аргагүй таных бусдаас ялгардаг. Башёгийн үед хэрхэн ажилладаг зарчмаа хэлнэ үү?
-NHK-гээр тайлбарлаж буй ояката нар тун сайн ярина. Тэд нарын хэлж байгаагаас хэрэгтэйг нь орчуулдаг. Мөн Японы сонин, хэвлэлүүдэд макүүчигийн хүн тус бүр дээр юу гэж бичсэн талаар мэдээлэл авдаг. Гэхдээ сонссон, мэдсэн болгоноо яриад байдаггүй л дээ. Монголчууд цагаан хэл ам гэж ярьдаг шүү дээ. Тиймэрхүү зүйлийг нь сонсоогүй юм шиг өнгөрөөдөг. Жишээ нь өнгөрсөн башё өндөрлөх яагаа ч үгүй байхад, Хакүхогийн ёкозүнагийн анхны ёслол хийх өдрийн тов тодорч, бүр 19-нөөс бэлтгэл ажил нь эхэлсэн. Энэ талаар би тухайн үед мэдсэн ч бүх зүйл тодорхой болсон хойно анх дуугарч байлаа. Энэ дашрамд хамтрагчийнхаа тухай үг хэлье. Би тайлбарын явцад гацаж, түгдрэх нь бий. Энэ үед “Чандмань” студийн спортын сэтгүүлч, сүүлийн жилүүдэд надтай маш сайн гар нийлж байгаа Г.Отгонжаргал үргэлжлүүлээд аваад явчихдаг. Бид хоёрын хувьд бие биеэ тун сайн ойлгож ажилладаг.
-Шууд нэвтрүүлгийн цаг давхацдаг болохоор бусад телевизийг үзэж амжихгүй нь тодорхой. Харин орой тойм нэвтрүүлгээр ч юм уу, өөр тайлбарлагчийн хэрхэн ярьдгийг үздэг үү?-Би зөвхөн япон хэлээр л сонсдог. Ер нь сүмог монгол тайлбартай үзээгүй санагдана. Хакүхог түрүүлсний дараа гурван өдөр дараалж NHK-гийн мэдээ түүний тухай мэдээгээр эхэлж, бүх сонин нэгдүгээр нүүртээ Хакүхогийн зургийг тавьж байлаа.
-Одоо макүүчигийн дээд хэсэгт монголчууд олноор барилдаж, бүр хоёр аваргатай боллоо. Үндэсний спортод нь харийнхан ноёлохоор мэдээж япончуудад таатай биш байх. Энэ талаар таны бодлыг сонсъё?-Япончуудын хувьд тийм үзэлтэй хүн ховор. Муусайн монголчууд аварга боллоо гэх биш, сүмод шинэ аварга төрлөө гэсэн хандлагатай. Энэ бол сүмогийн ёс заншил, дэг жаягийн онцлог юм. Телевизүүд гудамжинд яваа хүмүүсээс сэтгэгдлийг нь сонсоход бүгд л “Хоёр дахь аварга төрсөнд баяртай байна. Улам өрсөлдөөнтэй болох нь” гэж ярьж байсан.
-Сүмод нэгэнт ноёрхсон манай бөхчүүдтэй хэн илүү ширүүн үзэх бол? Нэг үе их эрчтэй гарч ирсэн европчууд зогсчихлоо? -Яагаад заавал монголчуудтай үзэх ёстой гэж. Энэ сүмогийн зарчим биш. Монгол бөхөд тэр аймгийн тэр сум гэж дууддаг. Харин сүмод зүүн, баруун жигүүрийн гэж л цоллоно. Ийм ялгаанаас дээрх яриа гарч байгаа. Жишээ нь Хакүхо япон бүсгүйтэй гэрлэхэд тэнд “Озэки Хакүхо гэрлэлээ” гэж байхад Монголд “Манай бөхийн удам японд шилжлээ” гээд шуугисан. Таны хэлсэнчлэн европчууд зогсонги байдалд орсон нь үнэн. Багш нарын ярианаас сонсоход Котоошюү озэкигоор үлдэнэ. Барүто муу багштай болохоор гавихгүй гэсэн. Манайхны хувьд Ама сайхан озэки болох байх...
мэдээллийн эх сурвалж
No comments:
Post a Comment