１９９８年インターハイ出場時、坊主頭の朝青龍関Dolgorsuren Dagvadorj（この時１７歳）＋新弟子検査時の映像。
この時のインターハイで、ドルジは準決勝で今の普天王関に敗れ３位。普天王関は２位、 優勝は2007九州場所新十両の磋牙司関（磯部）。
Мэргэжлийн сумогийн шуугиан дуулиан
Thursday, September 6, 2007
Tuesday, September 4, 2007
Кёкүтэнзан- Ханьтайгаа учирсандаа их баярлаж явдаг
Монголын сумочид Японд анх ирж байсан тэр үеээс хойш нэгэнт 15 жил өнгөрөн оджээ. Оошима ояката 18 настай 6 хүүхэд дагуулан Токиогийн нисэх онгоцны буудалд бууж байсан тэр мөч Монголын сумогийн түүхийн эхлэл байлаа. Анхны алтан хараацай нараас маань 3 нь нутаг буцаж, нэг нь зодог тайлан, одоо Кёкүтэнхо, Кёкүтэнзан хоёр үлдээд байгаа билээ. Хэрэв тэд маань амжилттай сайн барилдаагүй бол өдийд Японд монгол сумоч байхгүй ч байж мэдэх байсан. Тэднийхээ ач гавьяагаар одоо хоёр их аваргаар манлайлуулсан Монголын хөвгүүд мэргэжлийн сумог эзэгнээд байна. Энэ удаад бид сумо сонирхогчдоо манай сумогийн анхдагчдын нэг Кёкүтэнзан хэмээх Б.Энхбаттай уулзуулж байна.
- Сайн байна уу? Таныг Хэнтий аймгийн уугуул гэж мэднэ. Багадаа нилээд хөдөлгөөнтэй, ямар ч спортоор эвсэлтэй хүүхэд байсан гэж сонссон юм байна.
- Би 1973 оны 8 сарын 4-нд Хэнтий аймгийн Өндөр хаанд төрсөн. Ах дүү 5 уулаа, би айлын том. Спортод л их дуртай байлаа. 1-4 ангидаа хичээлдээ их сайн байсан юм. Өдөр болгон номын санд суудаг, өвлийн өвгөн ааваас ч бэлэг авж явлаа. Харин 4-р ангиасаа сагс, гар бөмбөг, бөх гээд хичээлээ хийхээ байсан. Харин зургийн хичээлд бол их дуртай, зурахдаа өөрийгөө гайгүй гэж боддог.. 4-8 р ангид ангийн дарга байсан. Сайн сурагч болохоор биш л дээ, том биетэй болохоор хүүхдүүд үгэнд нь орно гэж бодоод тавьсан юм шиг байгаа юм.
- Хэдэн настайгаасаа бөхөөр хичээллэж эхэлсэн бэ?
- 15 настайгаасаа. Хэнтий аймгийн 8 жилийн дунд сургуулийн физикийн багш Бямбаа гээд бөхөд их дуртай хүн байлаа. Бямбаа багш маань намайг чөлөөт бөх барилдуулж эхэлсэн. Бас Мөнхбаатар гээд багын найз маань их нөлөө үзүүлсэн. Мөнхбаатар чөлөөтөө дагнасан бол сайн тамирчин болох байсан хүн дээ. Би 1990 оны Дарханд болсон чөлөөтийн УАШТ –ий 74 кг д барилдаад мөнгөн медаль авч байсан. Бямбаа багш маань бид хоёрыг Хөдөлмөр нийгэмлэгт Намшир багшид шавь оруулж өгсөн юм. Намшир багштай найз байсан юм билээ. Бид хоёрыг ямар ч байсан хоолны захад хүргэе, бас нутгаасаа ч бөх гаргая гэсэн багший маань алсын санаа байсан байх л даа. 1991 оны 8 сарын 1-д Улаанбаатарт ирж, Хөдөлмөр клубийн тамирчин болсон. Тэр үед Хөдөлмөрт Асасэкирюгийн аав Бадарч гуай байсан. Даанч би хагас жил болоод л Япон яваад өгсөн дөө.
- Сумо бөхийн сонгон шалгаруулалт болж байгааг яаж мэдсэн бэ?
- Телевизээр анх мэдсэн. Үндэсний бөхийн холбооныхон тэр үеийн Анагаахын дээдийн зааланд 160 орчим хүүхэд цуглуулаад, үндэсний бөх барилдуулж сумод шалгалт авж байсан. Би тэнцэнэ гэж бодоогүй байсныг хэлэх үү, тэнцэхгүй бол онигоо гээд хэнд ч, ээж аавдаа ч хэлэлгүй яваад очсон. Тэгсэн чинь тэнцдэг байгаа. 7 хоногийн дотор л амьдрал огт өөр болчиж байгаа юм. Хөдөлмөр нийгэмлэгийн нэрэмжит олон улсын тэмцээнд орох гээд жин хасаад явж байсан хүн 7 хоногийн дараа л Япон явах, сумо барилдах болчихсон байлаа. Намшир багш маань их эсэргүүцсэн. Элбэг бид хоёр хамт очиж шалгалт өгч байсан юм. Тэгсэн үндэсний бөхийн холбооныхон Элбэгийг үндэсний бөхөд хэрэгтэй хүү, Монголдоо үлд гээд буцаачихаж билээ. Шалгалтад тэнцсэн хүүхдүүдийг ээж ааваа авчир гэлээ, хотод оыл дотны хүн байхгүй би бөхийн холбооны Үнэнбат ахыг хамаатаны ах гээд худлаа яриад дагуулж очиж байлаа. Улаанбаатар ресторанд сумогийн шалгаруулалтад тэнцсэн бид үндэсний бөхийн холбооныхон болон бусад холбогдох байгууллага хүмүүстэй хүлээн авалтан орсон дуусангуут нь л би Төв шуудан гүйгээд аавдаа утсаар хэлсэн. Аав эхлээд итгэж өгдөггүй, юун Япон, юун сумо , чи наад бэлтгэлээ сайн хийж байгаа биз гээд л байдаг юм. Нилээд удаан тайлбарласны эцэст нэг юм үнэмшээд хэд хоногийн дараа манай хамаатнууд бөөнөөрөө намайг үдэж өгөхөөр Улаанбаатарт орж ирж байлаа. Ояката мөнгө төгрөг, хувцас хунар юу ч хэрэггүй гэж хэлсэн ч зах гараад л тэр үедээ жинхэнэ моод болж байсан жинс, цамц, пүүз надад авж өгж байсан юм. Яг үнэндээ Аав надад юм хум бэлтгэж гэж банкнаас мөнгө зээлж байсан юм байна лээ.
- Яагаад ер нь сумо бөх больё гэж шийдсэн хэрэг вэ?
- 1992 он гэхээр картны барааны үе байлаа. Амьдрал хэцүү байсан. Сумо барилдаж мөнгө ольё гэхээсээ илүү нэг нь ч гэсэн гадаад явж, аав ээжийхээ амьдралыг хөнгөлье гэсэн бодол хүчтэй байлаа. Чөлөөт бөх барилдаад амьдралаа аваад явах бололцоо байхгүй байсан. Тэгээд ч ояката анх 3 жилийн гэрээтэй гэж хэлж байсан болохоор 3 жил барилдчаад л буцаад ирэх юм бодож байлаа. Капиталист социалист өөр нийгмийг хэлэх үү, ояката тэгэж хэлэхээс өөр арга байхгүй байсан байж болох юм. Нэг ёсны хууртагжиж байгаа юм. Оошима багш та нар хичээж зүтгэвэл мөнгө төгрөг, нэр хүнд бүх юм орж ирнэ, та нар бол чадна гэж ятгаж бидэнд өөртөө итгэх итгэлийг бага ч болов төрүүлж дагуулж ирсөн дээ. Ингээд л Японд 6-уулаа ирсэн . Би өөрийгөө нэг бодлын азтай хүн гэж боддог. Хүнд гурван том шанс байдаг гэж ярьдаг. Энэ бол нэг нь байсан гэж би итгэдэг. Япон яваад миний амьдрал огт өөр болсон. Ялангуяа сумод орьё гэж өөрөө шийдсэндээ баяртай явдаг. Одоо би дүү нартаа ах нь 18 нас хүрсэнээсээ хойш аав ээжээсээ ганц ч төгрөг авч байгаагүй, санааг нь ч зовоож байгаагүй юм шүү гэж бардам хэлдэг.
- Анх Японд ирэхэд мэдээж хүнд хэцүү юм их л тохиолдоо биз дээ? Мөн гайхаж цочирдсон зүйл?
- Хөдөөнөөс хот гоё гээд л анх ирж байгаа хүнтэй л адилхан байлаа. Халаасандаа 10 ногоонтой гэж байгаа. Тэр үед Японд Монголоос элчингийхэн тэгээд цөөхөн хэдэн оюутан л байдаг байлаа. Социализмаас капитализмд ирсэн гэхээсээ илүү картны барааны газраас гэнэт тансаг баян газар ирээд цочирдож байсан. Хоол ундны цайны газар ороход тухайн үед монголд ховор нөгөөх элсэн чихэр зүгээр л ширээн дээр тавьчихсан байлаа элсэн чихэр энэ тэрийг аваад харьчмаар санагддаг байсан гээд бод доо. Монголын тухай мэдэх хүн ч гэж байхгүй. Монгол хаана байдаг юм гээд л асууна, би ч Хятадын дээд , Оросын доод талд гээд л хариулдаг байсан. Чингис хаан гэж мэдэх хүн заримдаа тааралдана. Хурдны замаар давхиж явахдаа яагаад голгүй газар гүүр байнаа гээд л гайхаад байдаг байсан. Хоол унд түүхий загас гарж ирээд дасахад хэцүү гэж. Би чинь Улаанбаатарт хагас жил л болсон болохоос жинхэнэ хөдөөний хүн байсныг хэлэх үү, сайхан айраг ууж, боодог идээд, өргөн уудам тал газар морь унаад давхимаар санагддаг байсан шүү. Нэг шөнө унтаж байсан юм түжигнээд л ,байшин дайваад байдаг юм. Би нэг хүн л шал дэвслээд гүйгээд байна даа гэж бодож байсан чинь харин газар хөдөлж байсан юм билээ. Тэгэж анх газар хөдлөхийг мэдэрч билээ. Монголд болсон сонгон шалгаруулалтын үед сумо бөхийн бичлэг үзүүлсэн гэсэн, би хоцроод үзэж чадаагүй юм. Тийм болохоор сумогийн талаар бүр ямар ч ойлголт байгаагүй. Орой нь нэг шланг шиг урт юм өгөөд би дэр гэж бодож байсан харин хамгийн гол зүйл маваши маань байдаг байгаа. Сумо их хэцүү, зарим хүмүүс их амар юм боддог тэгвэл үгүй юм. Хэр баргийн хүн даваж туулах эд биш. Цэрэг шиг л эрчүүдийн ертөнц. Энд хүчгүй нь хүчтэний өмнө буруутай. Манай дэвжээний дэмжигчдийн нийгэмлэгийхэн их сайн хүмүүс. Тэгээд ояката маань, зодог тайлсан Кёкүдозан нар байсан тулдаа тэсэж, тэвчиж байсан гэж бодож явдаг.
- Энэ үед манайхан зугтаагаад элчиндээ очсон. Та ганцаар үлдсэн. Хэрэв та тэр үед хамтдаа зугтсан бол өдийд сумод нэг ч монгол байхгүй байж болох байсан. Энэ утгаараа таныг Монголын сумогийн загалмайлсан эцэг , баатар ч гэж хэлж болох юм гэж би бодож явдаг. Ингэхэд яагаад зугтаагүй юм бэ?
- Би баатар мундаг болохоороо зугтаагүй хэрэг биш л дээ. Мэдээж хэцүү хүнд байсан. Зодуулж нүдүүлж, хөл гар маань хугарж байлаа. 40 градус хүртэл халуураад ухаан санаа орж гарж байсан ч гуйваад л барилдаад явж байлаа. Яагаад зугтаагүй вэ гэвэл ээж аавы маань сургасан хүмүүжил, эхэлсэн юмаа эцэст нь хүртэл шантралгүй дуусга гэсэн сургаалын ачаар л зугтаагүй хэрэг. Бас нэг юм бол сумо гэж тийм муухай юм биш юм гэж ойлгоод эхэлсэн байлаа. Алсын алсад нэг юм гялалзаж байгаа нь харагдаад байсан. Гүрийгээд зүтгээд байвал тэр гэрлэнд хүрнэ ,ямар нэг сайн сайхан юм байгаа гэж итгэж өөртөө хэлж байлаа. Японд битгий хэл би нутгаасаа Улаанбаатарт ирээд ч их юм үзэж зовж явсан. Идэх хоолоо олох гээд гүйж байлаа, тэгвэл энд ядаж идэх юм нь бэлэн байна ,ингээд нэг эд нарт зодуулж нүдүүлээд дуусахгүй заавал нэг юм олж, мэдэж, авж байж харьна гэж бодож байсан юм. Монгол хүний хор шар гэж байна даа. Бид нар ирээд оошима дэвжээ их өөр болсон юм. Сэтгүүлчдийн анхаарлыг монгол бөхчүүд татаж байлаа. Тийм болохоор хал цэргүүд маань их дургүй. Юм л бол күсо монгорү, муусайн монголчууд гээд л загнадаг, хоорондоо наадуул чинь удахгүй зугтана, дэглээд бай л гэж ярьдаг байлаа. Энийг нь сонсохоор улам шар хөдлөдөг байсан. Би адилхан 18 тай ч гэрээсээ гараад Улаанбаатарт хагас жил болоод бас амьдрал үзсэн гэхүү, бусад маань дөнгөж гэрээсээ гараад л Японд ирж байсан болохоор надаас илүү хэцүү байсан байх.
- Ийм хэцүү үед яаж өөрийгөө зоригжуулж, тэсэж тэвчиж явав даа?
- Гэрийнхнийхээ зургыг хараад л ,аав ээж, дүү нараа дурсаад л суудаг байсан. Ээжийхээ захиаг уншаад л уйлдаг байлаа. Ээж маань яриа хөөрөө цөөнтэй хүн. Захиан дээр л хамаг юмаа бичдэг. Би хичнээн нас ахьсан ч ээжийхээ хувьд бол хэзээд ч хүүхдээрээ. Ээж маань архи дарс ууж болохгүй, за яахав найз нөхөдтэйгээ уулаа гэхэд миний хүү пиво л ууж байгаарай, хүний дор битгий ороорой, эвтэй яваарай, усыг нь уусан бол ёсыг нь дагадаг юм шүү хүү минь гээд л бичдэг юм. Ээж аав маань намайг эрхлүүлж, тансаглуулж өсгөсөн бол би өдийд сумо барилдаж байхгүй байсан. Тэдний маань сургаал, олгосон хүмүүжил хатуужил надад их тус хэрэг болсон гэж бодож явдаг.
- Анхны барилдаанаа санаж байна уу?
- Одоо болтол санаж байгаа. Би гараа дохёнд хүргээд ухасхийтэл өрсөлдөгч маань хальтраад уначихаж билээ. Юу болов, би ялсан уу гээд л их гайхаж байсан юм даг. 3 сард бид нар анх маэзүмо барилдаад 5 сараас жонокүчид барилдаж эхэлсэн. 60000 иэн аваад л бүгдээрээ гэрлүүгээ зуу зуун ногоон явуулж байлаа. Би шинэ бөхийн эрүүл мэндийн үзлэгт жин хүрдэггүй, жингээ нэмэх гээд баахан ус уучихсан чинь шээх гээд болж өгдөггүй, ёстой л нөгөөхөө гараараа атгаж базаж байгаад давсан юм. Дараа нь зураг харсан чинь нээрээ доодохоо хамаг хүчээрээ базаж байгаа зураг гарсан байна билээ.
- Таныг Японы иргэн боллоо гээд Монголд нилээд шуугисан?
- Тэр үед Монголоос олон хүүхэд сумо болохоор ирж, би сумогийн талаар хичээл заадаг байлаа. Хакүхо Амагаас эхлээд л би бүгдэд нь а-гаас нь эхлээд зааж байсан. Сумогийн холбоонд ер нь Кёкүтэнзаныг холбоондоо ажиллуулья гэсэн яриа ч гарж, би ч сумод дуртай, сонирхолтой тул ажиллах бодолтой байсан. Харин сумогийн холбоонд заавал Японы иргэн л байх дүрэмтэй тул иргэншлээ солихоос өөр аргагүй болсон доо. Монголд сонин хэвлэлээр намайг япон хүнтэй гэрлэж байгаа болохоор япон боллоо хэмээн бичиж байсан . Үгүй юм. Үнэндээ Кёкүтэнхо ч японы иргэн болсон хойноо хүнтэй суусан болохоос японтой суугаад японы иргэн болсон юм байхгүй. Миний хувьд бол ээж ааваасаа асууж зөвшөөрөл авсан. Аав маань чи өөрөө шийдээд сумо болж, гадаад явсан ,одоо өөрөө шийд , аль ч улсын иргэн бай чи миний хүүхэд хэвээрээ, иргэншил гэдэг зүгээр нэг бичиг цаас бүртгэлийн л асуудал гэж хэлсэн. Тэр үед их баярласан. Би хэзээ ч хаана ч Монгол шүү дээ.
- Монгол хэр их явж байна?
- Боломж олдвол л явах дуртай. Япон шиг тансаг бэлэн газар байгаад байвал хүн анх зүтгэж хичээж байсан залуу үеийхээ юмыг мартдаг. Өөрийгөө мартахгүйн тулд, би чинь Хэнтий аймгийхаа жинхэнэ хөдөөний хүн шүү дээ гэж өөртөө дахин дахин сануулахын тулд би Монголдоо байнга харьдаг. Нутагтаа хариад ирэхээр улам ухаан суусан юм шиг санагдаж, дахиад хичээе зүтгэе гэсэн бодолтой болдог.
- Анхны гурвын хоёр нь сэкитори болж, цол авсан. Энэ үед юу бодож байв?
- Мэдээж би ч гэсэн цолтой болохсон гээд л зүтгэж байсан. Атаархмаар харагдах үе байлгүй яахав. Хүн болсон хойно. Гэхдээ болдоггүй юм гэдэг хичнээн зүтгээд болдоггүй л юм байна. Эхнээсээ эцсээ хүртэл явна гэж би анх Японд ирж байхдаа бодож байсан, тэгэж ч явсан. Надад одоо харамсах юм байхгүй. 34 хүртэлээ барилдлаа. Олон сайхан дүү нартай боллоо. Сэтгэл хангалуун байгаа. Монголын сумогийн анхны нэг нь болсондоо баярлаж явдаг. Дүү нарыхаа замыг нээлцэж өгсөндөө баяртай байдаг. Хамгийн гол нь би замын голд шантраагүйдээ өөртөө баярладаг. Голд нь больчоод дараа нь би яваад байсан бол дээд зиндаанд гарах байсан юм биш байгаа гэсэн эргэлзэл энэ тэр байвал харуусалтай гэсэн үг. Би бол хичээсэн зүтгэсэн тэгээд болоогүй юм болоогүй, тийм болохоор дараа харамсах энэ тэр гэсэн юм байхгүй. Бид 3- уулаа байсан. Нэгнийхээ чадах юмыг нөгөө нь чадахгүй, Нэг нэгнээсээ зөвлөгөө дэмжлэг авж байж бид 3 өдий хүртэл ирсэн. Бид гуравт Японы шоронд орсон монгол залуугаас захиа ирж байлаа. Та нарыхаа барилдааныг хараад би хүний нутгийн шоронд сэтгэлээр уналгүй зүтгэнэ шүү, хэзээ нэг цагт нутагтаа харих юм шүү гэсэн хүч чадал олж авдаг, та нартаа баярлалаа гэж бичсэн байсан. Энийг уншаад бид нар ч гэсэн улам илүү хичээнэ дээ гэсэн бодолтой болж байгаа юм.
- Манай сумочид танд зориулж дуу зохиосон гэж сонссон юм байна.
- Гурав дөрвөн дуу байдаг. Яахав миний амьдралыг дуулж шүлэглэж өгсөн. Одоо барилдаж байгаа бөхчүүд дотор миний хичээл заагаагүй бөх бараг байхгүй. Хоёр их аваргыг анх ирж байхад нь би анхан шатны юм зааж байлаа. Дүү нар маань Энхбат ах аа гээд л хүрээд ирдэг, би ч өөрийн туулсан амьдрал туршлагаасаа тэг ингэ гээд л зөвлөгөө өгдөг. Зөвхөн сумо ч биш хувийн амьдралаа, элдэв нууцаа яриад ирдэгт нь ,надад итгэдэгт нь би баярлаж явдаг. Одоо бид мэргэжлийн сумод гучин хэдүүлээ байна. Сумо бол жирийн нэг спорт биш. Хүнд хатуу. Монголын гучин хэдэн сайхан залуус энд зовж зүтгэж, баярлаж гомдож, уйлж инээж, хамаг чадлаараа гүрийж яваа гэдгийг манайхан ойлгоосой.
- Гэмтэл бэртэл олон байсан тул Кёкүтэнзан дэвшиж чадаагүй гэсэн яриа байдаг.
- Гэмтэхийн хувьд бол рекорд тогтоохоор болсон. За гайхуулмаар юм биш л дээ. Анх 1997 онд хөлөө хугалж байсан. Дараа нь тохой мултраад аппарат хийлгэсэн. Хүзүү цуурж, чих ханзарж байсан.
- Чих ханзарна гэж юу гэсэн үг вэ?
- Чих салаад жоохон арьсан дээр тогтоод унжчихдаг юм байна лээ. Гялс эмнэлэг яваад оёуулж байгаа юм. Гэхдээ миний хамгийн гайхсан гэмтэл бол нүд. Нүдэнд чичихээр хуруу талаа хүртэл орчдог юм байна лээ. Барилдаж байгаад цүппаридуулсан чинь нөгөөх чинь нүдрүү чичээд хуруу нь орчихдог байгаа. Бараг нүд бүлтрээд гарах шахсан. За за энэ гэмтэл ч яахав. Хүн барилдаж ,бэлтгэл хийж байж л гэмтдэг. Зүв зүгээр суугаад байвал хэн ч гэмтэхгүй.
- Танд мэргэжлийн гольфоос урилга ирж байсан гэсэн.
- Би 3 настайгаасаа морь унаж өссөн, ямар ч спортод дуртай, хөдөлгөөнтэй. Хөдөөнийх болохоор багаасаа байгаль дэлхийдээ ойр өссөн. 20 настайдаа анх гольф тоголж үзсэн. Үнэхээр сайхан, гол нь тоглохдоо биш. Хэдий хиймэл ч гэсэн сайхан байгаль дунд алхаад л явахад Монгол санаанд ороод сайхан байдаг байлаа. Дараа нь тоглоод сурахаар гольфны амтанд орж ирсэн. Намайг сумогоос илүү гольфонд авьяастай гэдэг юм. Нэг өдөр мэргэжлийхэнтэй тоглоод би ялсан юм. Тэгсэн чинь Японы мэргэжлийн гольфийн хүмүүс намайг уриад ,оякатад очоод энэ залуугаа өгчих гэж хэлдэг юм. Тэр үед Кёкүшюзан дөнгөж жүрод орж байсан үе. Багш маань мэдээж Монгол яваад бас зовж байж олж ирсэн шавиа гольфод өгчинө гэж байхгүй л дээ. Одоо ч гэсэн оройтоогүй больё гэвэл мэргэжлийн гольфод орж болох л юм. Гольф их сайхан соёлтой спорт. Найз нөхөд ихтэй болдог, хүмүүстэй танилцана.
- Сумо болоод харамсах юм байхгүй гэж ярьлаа. Тэгвэл сумо барилдаад хамгийн баяртай зүйл юу вэ?
- 16 жил барилдлаа, үнэхээр харамсах юм байхгүй. Төр засгаасаа Алтан гадас одонгооор шагнууллаа. Өчүүхэн хөдөлмөрийг минь үнэлсэнд их баярлаж байдаг. Сумод ороод Японы бараг бүх мужаар , гадаад олон орноор явж үзлээ. Олон хүнтэй танилцлаа, уулзлаа. Энэ бол маш том олз юм. Японы хамгийн том их сургуульд орсон хүнээс илүү олон юм үзэж, их юм сурлаа гэвэл буруу болчихгүй байгаа даа. Хамгийн том олз гэж хэлж болохоор юм бол хүнтэй харьцаж сурсан явдал. Баян ядуу хэн ч байсан харьцаад ярьж сууж чадна. Эхний 5 жил удаан хэцүү байсан ч одоо бодоход нүд ирмэх зуур л өнгөрж дээ. Хэрвээ би сумо барилдаж байгаагүй бол амьдралын ханьтайгаа учрахгүй байсан. Ханьтай болсондоо, олон сайхан найз дүү нартай болсондоо баяртай явдаг.
- Та саяхан хуримаа хийсэн. Гэр бүлийн хүнээ танилцуулаач.
- Манай гэргийг Х.Од гэдэг. Ханьтай болсондоо би хамгийн их баярладаг. Хайр сэтгэл, хань гэж байхгүй бол амьдрал утгагүй. Намайг ийм сайн ойлгож мэдэрж чаддаг энэ хүнтэй би учирж , уулзсан маань сумо бөхийн ач тус юм. Германд амьдардаг монгол бүсгүйтэй Японд уулзаж дотносоно гэдэг хувь заяа гэж би боддог. Зовсоны эцэст жаргадаг гэдэг. Би зовоод л байдаг байсан. Сүүлд нь хувь заяа надад ийм том бэлэг өгнө гэдэг үнэхээр үгээр илэрхийлэхийн аргагүй сайхан байна. Мэргэжлийн сумогийн хоёр их аваргыг анх сумод хөл тавьж байхад нь зааж тусалж, одоо болтол дотно харьцаатай явдагтаа баярладаг. Нэгэн үед амьдарж байгаадаа бахархдаг. Анхны гурваас нэг маань зодог тайллаа. Би ч гэсэн удахгүй зодог тайлна. Хүн нэг л амьдарна. Бүгдийг нойлоос нь эхлээд үзмээр байгаа. Энэ бол миний хоёр дахь шинэ амьдрал юм. Одоо би Монгол Японоос өөр газар амьдарж үзмээр байна. Шинэ хэл сурж, олон юм хиймээр байна. Урьд өмнө үзээгүй зүйл хийж өөрийгөө дахин дахин сорьж үзмээр байна. Энэ ганц амьдралаа ханийхаа төлөө, үр хүүхдийхээ төлөө зориулна.
- Сүүлийн үед Асашёрю аваргын талаар Японы хэвлэл мэдээллээр их гарж байна.
- Аварга дүрэм зөрчсөн байж болно. Гэхдээ арай хэтэрхий хүнд шийтгэл болсон. Ойр дотно байдгийн хувьд хэлэхэд за жишээ нь бид нар зугаалаад явж байтал нэг хүн бие нь муудаад унасан байлаа гэхэд хамгийн түрүүн гүйж очиж туслах хүн бол Дагваа юм. Дохён дээрх хатуу ширүүн Дагваа жирийн амьдрал дээрх Дагваа хоёр огт өөр гэдгийг хүмүүс мэдэхгүй байж болох. Хүн алж хүрээ талчаагүй цагт би хэзээ ч аваргыхаа талд. Дүү бөхчүүд маань ч гэсэн нэг тогооноос хоол идэж, хамтдаа хөлсөө урсгаж байсных би хэзээ ч өмгөөлж дэмжиж явах болно.
- Баярлалаа. Амьдралд чинь аз жаргал хүсэн ерөөе.
Мандах нарт тэнгэрийн уул Кёкүтэнзаны хоёр дахь амьдрал удахгүй эхлэнэ. Тэрээр хаана юу ч хийлээ гэсэн сумо бөхөөс олсон хатуужил чадал нь хэрэг болох нь мэдээж.
мэдээллийн эх сурвалж
- Сайн байна уу? Таныг Хэнтий аймгийн уугуул гэж мэднэ. Багадаа нилээд хөдөлгөөнтэй, ямар ч спортоор эвсэлтэй хүүхэд байсан гэж сонссон юм байна.
- Би 1973 оны 8 сарын 4-нд Хэнтий аймгийн Өндөр хаанд төрсөн. Ах дүү 5 уулаа, би айлын том. Спортод л их дуртай байлаа. 1-4 ангидаа хичээлдээ их сайн байсан юм. Өдөр болгон номын санд суудаг, өвлийн өвгөн ааваас ч бэлэг авж явлаа. Харин 4-р ангиасаа сагс, гар бөмбөг, бөх гээд хичээлээ хийхээ байсан. Харин зургийн хичээлд бол их дуртай, зурахдаа өөрийгөө гайгүй гэж боддог.. 4-8 р ангид ангийн дарга байсан. Сайн сурагч болохоор биш л дээ, том биетэй болохоор хүүхдүүд үгэнд нь орно гэж бодоод тавьсан юм шиг байгаа юм.
- Хэдэн настайгаасаа бөхөөр хичээллэж эхэлсэн бэ?
- 15 настайгаасаа. Хэнтий аймгийн 8 жилийн дунд сургуулийн физикийн багш Бямбаа гээд бөхөд их дуртай хүн байлаа. Бямбаа багш маань намайг чөлөөт бөх барилдуулж эхэлсэн. Бас Мөнхбаатар гээд багын найз маань их нөлөө үзүүлсэн. Мөнхбаатар чөлөөтөө дагнасан бол сайн тамирчин болох байсан хүн дээ. Би 1990 оны Дарханд болсон чөлөөтийн УАШТ –ий 74 кг д барилдаад мөнгөн медаль авч байсан. Бямбаа багш маань бид хоёрыг Хөдөлмөр нийгэмлэгт Намшир багшид шавь оруулж өгсөн юм. Намшир багштай найз байсан юм билээ. Бид хоёрыг ямар ч байсан хоолны захад хүргэе, бас нутгаасаа ч бөх гаргая гэсэн багший маань алсын санаа байсан байх л даа. 1991 оны 8 сарын 1-д Улаанбаатарт ирж, Хөдөлмөр клубийн тамирчин болсон. Тэр үед Хөдөлмөрт Асасэкирюгийн аав Бадарч гуай байсан. Даанч би хагас жил болоод л Япон яваад өгсөн дөө.
- Сумо бөхийн сонгон шалгаруулалт болж байгааг яаж мэдсэн бэ?
- Телевизээр анх мэдсэн. Үндэсний бөхийн холбооныхон тэр үеийн Анагаахын дээдийн зааланд 160 орчим хүүхэд цуглуулаад, үндэсний бөх барилдуулж сумод шалгалт авж байсан. Би тэнцэнэ гэж бодоогүй байсныг хэлэх үү, тэнцэхгүй бол онигоо гээд хэнд ч, ээж аавдаа ч хэлэлгүй яваад очсон. Тэгсэн чинь тэнцдэг байгаа. 7 хоногийн дотор л амьдрал огт өөр болчиж байгаа юм. Хөдөлмөр нийгэмлэгийн нэрэмжит олон улсын тэмцээнд орох гээд жин хасаад явж байсан хүн 7 хоногийн дараа л Япон явах, сумо барилдах болчихсон байлаа. Намшир багш маань их эсэргүүцсэн. Элбэг бид хоёр хамт очиж шалгалт өгч байсан юм. Тэгсэн үндэсний бөхийн холбооныхон Элбэгийг үндэсний бөхөд хэрэгтэй хүү, Монголдоо үлд гээд буцаачихаж билээ. Шалгалтад тэнцсэн хүүхдүүдийг ээж ааваа авчир гэлээ, хотод оыл дотны хүн байхгүй би бөхийн холбооны Үнэнбат ахыг хамаатаны ах гээд худлаа яриад дагуулж очиж байлаа. Улаанбаатар ресторанд сумогийн шалгаруулалтад тэнцсэн бид үндэсний бөхийн холбооныхон болон бусад холбогдох байгууллага хүмүүстэй хүлээн авалтан орсон дуусангуут нь л би Төв шуудан гүйгээд аавдаа утсаар хэлсэн. Аав эхлээд итгэж өгдөггүй, юун Япон, юун сумо , чи наад бэлтгэлээ сайн хийж байгаа биз гээд л байдаг юм. Нилээд удаан тайлбарласны эцэст нэг юм үнэмшээд хэд хоногийн дараа манай хамаатнууд бөөнөөрөө намайг үдэж өгөхөөр Улаанбаатарт орж ирж байлаа. Ояката мөнгө төгрөг, хувцас хунар юу ч хэрэггүй гэж хэлсэн ч зах гараад л тэр үедээ жинхэнэ моод болж байсан жинс, цамц, пүүз надад авж өгж байсан юм. Яг үнэндээ Аав надад юм хум бэлтгэж гэж банкнаас мөнгө зээлж байсан юм байна лээ.
- Яагаад ер нь сумо бөх больё гэж шийдсэн хэрэг вэ?
- 1992 он гэхээр картны барааны үе байлаа. Амьдрал хэцүү байсан. Сумо барилдаж мөнгө ольё гэхээсээ илүү нэг нь ч гэсэн гадаад явж, аав ээжийхээ амьдралыг хөнгөлье гэсэн бодол хүчтэй байлаа. Чөлөөт бөх барилдаад амьдралаа аваад явах бололцоо байхгүй байсан. Тэгээд ч ояката анх 3 жилийн гэрээтэй гэж хэлж байсан болохоор 3 жил барилдчаад л буцаад ирэх юм бодож байлаа. Капиталист социалист өөр нийгмийг хэлэх үү, ояката тэгэж хэлэхээс өөр арга байхгүй байсан байж болох юм. Нэг ёсны хууртагжиж байгаа юм. Оошима багш та нар хичээж зүтгэвэл мөнгө төгрөг, нэр хүнд бүх юм орж ирнэ, та нар бол чадна гэж ятгаж бидэнд өөртөө итгэх итгэлийг бага ч болов төрүүлж дагуулж ирсөн дээ. Ингээд л Японд 6-уулаа ирсэн . Би өөрийгөө нэг бодлын азтай хүн гэж боддог. Хүнд гурван том шанс байдаг гэж ярьдаг. Энэ бол нэг нь байсан гэж би итгэдэг. Япон яваад миний амьдрал огт өөр болсон. Ялангуяа сумод орьё гэж өөрөө шийдсэндээ баяртай явдаг. Одоо би дүү нартаа ах нь 18 нас хүрсэнээсээ хойш аав ээжээсээ ганц ч төгрөг авч байгаагүй, санааг нь ч зовоож байгаагүй юм шүү гэж бардам хэлдэг.
- Анх Японд ирэхэд мэдээж хүнд хэцүү юм их л тохиолдоо биз дээ? Мөн гайхаж цочирдсон зүйл?
- Хөдөөнөөс хот гоё гээд л анх ирж байгаа хүнтэй л адилхан байлаа. Халаасандаа 10 ногоонтой гэж байгаа. Тэр үед Японд Монголоос элчингийхэн тэгээд цөөхөн хэдэн оюутан л байдаг байлаа. Социализмаас капитализмд ирсэн гэхээсээ илүү картны барааны газраас гэнэт тансаг баян газар ирээд цочирдож байсан. Хоол ундны цайны газар ороход тухайн үед монголд ховор нөгөөх элсэн чихэр зүгээр л ширээн дээр тавьчихсан байлаа элсэн чихэр энэ тэрийг аваад харьчмаар санагддаг байсан гээд бод доо. Монголын тухай мэдэх хүн ч гэж байхгүй. Монгол хаана байдаг юм гээд л асууна, би ч Хятадын дээд , Оросын доод талд гээд л хариулдаг байсан. Чингис хаан гэж мэдэх хүн заримдаа тааралдана. Хурдны замаар давхиж явахдаа яагаад голгүй газар гүүр байнаа гээд л гайхаад байдаг байсан. Хоол унд түүхий загас гарж ирээд дасахад хэцүү гэж. Би чинь Улаанбаатарт хагас жил л болсон болохоос жинхэнэ хөдөөний хүн байсныг хэлэх үү, сайхан айраг ууж, боодог идээд, өргөн уудам тал газар морь унаад давхимаар санагддаг байсан шүү. Нэг шөнө унтаж байсан юм түжигнээд л ,байшин дайваад байдаг юм. Би нэг хүн л шал дэвслээд гүйгээд байна даа гэж бодож байсан чинь харин газар хөдөлж байсан юм билээ. Тэгэж анх газар хөдлөхийг мэдэрч билээ. Монголд болсон сонгон шалгаруулалтын үед сумо бөхийн бичлэг үзүүлсэн гэсэн, би хоцроод үзэж чадаагүй юм. Тийм болохоор сумогийн талаар бүр ямар ч ойлголт байгаагүй. Орой нь нэг шланг шиг урт юм өгөөд би дэр гэж бодож байсан харин хамгийн гол зүйл маваши маань байдаг байгаа. Сумо их хэцүү, зарим хүмүүс их амар юм боддог тэгвэл үгүй юм. Хэр баргийн хүн даваж туулах эд биш. Цэрэг шиг л эрчүүдийн ертөнц. Энд хүчгүй нь хүчтэний өмнө буруутай. Манай дэвжээний дэмжигчдийн нийгэмлэгийхэн их сайн хүмүүс. Тэгээд ояката маань, зодог тайлсан Кёкүдозан нар байсан тулдаа тэсэж, тэвчиж байсан гэж бодож явдаг.
- Энэ үед манайхан зугтаагаад элчиндээ очсон. Та ганцаар үлдсэн. Хэрэв та тэр үед хамтдаа зугтсан бол өдийд сумод нэг ч монгол байхгүй байж болох байсан. Энэ утгаараа таныг Монголын сумогийн загалмайлсан эцэг , баатар ч гэж хэлж болох юм гэж би бодож явдаг. Ингэхэд яагаад зугтаагүй юм бэ?
- Би баатар мундаг болохоороо зугтаагүй хэрэг биш л дээ. Мэдээж хэцүү хүнд байсан. Зодуулж нүдүүлж, хөл гар маань хугарж байлаа. 40 градус хүртэл халуураад ухаан санаа орж гарж байсан ч гуйваад л барилдаад явж байлаа. Яагаад зугтаагүй вэ гэвэл ээж аавы маань сургасан хүмүүжил, эхэлсэн юмаа эцэст нь хүртэл шантралгүй дуусга гэсэн сургаалын ачаар л зугтаагүй хэрэг. Бас нэг юм бол сумо гэж тийм муухай юм биш юм гэж ойлгоод эхэлсэн байлаа. Алсын алсад нэг юм гялалзаж байгаа нь харагдаад байсан. Гүрийгээд зүтгээд байвал тэр гэрлэнд хүрнэ ,ямар нэг сайн сайхан юм байгаа гэж итгэж өөртөө хэлж байлаа. Японд битгий хэл би нутгаасаа Улаанбаатарт ирээд ч их юм үзэж зовж явсан. Идэх хоолоо олох гээд гүйж байлаа, тэгвэл энд ядаж идэх юм нь бэлэн байна ,ингээд нэг эд нарт зодуулж нүдүүлээд дуусахгүй заавал нэг юм олж, мэдэж, авж байж харьна гэж бодож байсан юм. Монгол хүний хор шар гэж байна даа. Бид нар ирээд оошима дэвжээ их өөр болсон юм. Сэтгүүлчдийн анхаарлыг монгол бөхчүүд татаж байлаа. Тийм болохоор хал цэргүүд маань их дургүй. Юм л бол күсо монгорү, муусайн монголчууд гээд л загнадаг, хоорондоо наадуул чинь удахгүй зугтана, дэглээд бай л гэж ярьдаг байлаа. Энийг нь сонсохоор улам шар хөдлөдөг байсан. Би адилхан 18 тай ч гэрээсээ гараад Улаанбаатарт хагас жил болоод бас амьдрал үзсэн гэхүү, бусад маань дөнгөж гэрээсээ гараад л Японд ирж байсан болохоор надаас илүү хэцүү байсан байх.
- Ийм хэцүү үед яаж өөрийгөө зоригжуулж, тэсэж тэвчиж явав даа?
- Гэрийнхнийхээ зургыг хараад л ,аав ээж, дүү нараа дурсаад л суудаг байсан. Ээжийхээ захиаг уншаад л уйлдаг байлаа. Ээж маань яриа хөөрөө цөөнтэй хүн. Захиан дээр л хамаг юмаа бичдэг. Би хичнээн нас ахьсан ч ээжийхээ хувьд бол хэзээд ч хүүхдээрээ. Ээж маань архи дарс ууж болохгүй, за яахав найз нөхөдтэйгээ уулаа гэхэд миний хүү пиво л ууж байгаарай, хүний дор битгий ороорой, эвтэй яваарай, усыг нь уусан бол ёсыг нь дагадаг юм шүү хүү минь гээд л бичдэг юм. Ээж аав маань намайг эрхлүүлж, тансаглуулж өсгөсөн бол би өдийд сумо барилдаж байхгүй байсан. Тэдний маань сургаал, олгосон хүмүүжил хатуужил надад их тус хэрэг болсон гэж бодож явдаг.
- Анхны барилдаанаа санаж байна уу?
- Одоо болтол санаж байгаа. Би гараа дохёнд хүргээд ухасхийтэл өрсөлдөгч маань хальтраад уначихаж билээ. Юу болов, би ялсан уу гээд л их гайхаж байсан юм даг. 3 сард бид нар анх маэзүмо барилдаад 5 сараас жонокүчид барилдаж эхэлсэн. 60000 иэн аваад л бүгдээрээ гэрлүүгээ зуу зуун ногоон явуулж байлаа. Би шинэ бөхийн эрүүл мэндийн үзлэгт жин хүрдэггүй, жингээ нэмэх гээд баахан ус уучихсан чинь шээх гээд болж өгдөггүй, ёстой л нөгөөхөө гараараа атгаж базаж байгаад давсан юм. Дараа нь зураг харсан чинь нээрээ доодохоо хамаг хүчээрээ базаж байгаа зураг гарсан байна билээ.
- Таныг Японы иргэн боллоо гээд Монголд нилээд шуугисан?
- Тэр үед Монголоос олон хүүхэд сумо болохоор ирж, би сумогийн талаар хичээл заадаг байлаа. Хакүхо Амагаас эхлээд л би бүгдэд нь а-гаас нь эхлээд зааж байсан. Сумогийн холбоонд ер нь Кёкүтэнзаныг холбоондоо ажиллуулья гэсэн яриа ч гарж, би ч сумод дуртай, сонирхолтой тул ажиллах бодолтой байсан. Харин сумогийн холбоонд заавал Японы иргэн л байх дүрэмтэй тул иргэншлээ солихоос өөр аргагүй болсон доо. Монголд сонин хэвлэлээр намайг япон хүнтэй гэрлэж байгаа болохоор япон боллоо хэмээн бичиж байсан . Үгүй юм. Үнэндээ Кёкүтэнхо ч японы иргэн болсон хойноо хүнтэй суусан болохоос японтой суугаад японы иргэн болсон юм байхгүй. Миний хувьд бол ээж ааваасаа асууж зөвшөөрөл авсан. Аав маань чи өөрөө шийдээд сумо болж, гадаад явсан ,одоо өөрөө шийд , аль ч улсын иргэн бай чи миний хүүхэд хэвээрээ, иргэншил гэдэг зүгээр нэг бичиг цаас бүртгэлийн л асуудал гэж хэлсэн. Тэр үед их баярласан. Би хэзээ ч хаана ч Монгол шүү дээ.
- Монгол хэр их явж байна?
- Боломж олдвол л явах дуртай. Япон шиг тансаг бэлэн газар байгаад байвал хүн анх зүтгэж хичээж байсан залуу үеийхээ юмыг мартдаг. Өөрийгөө мартахгүйн тулд, би чинь Хэнтий аймгийхаа жинхэнэ хөдөөний хүн шүү дээ гэж өөртөө дахин дахин сануулахын тулд би Монголдоо байнга харьдаг. Нутагтаа хариад ирэхээр улам ухаан суусан юм шиг санагдаж, дахиад хичээе зүтгэе гэсэн бодолтой болдог.
- Анхны гурвын хоёр нь сэкитори болж, цол авсан. Энэ үед юу бодож байв?
- Мэдээж би ч гэсэн цолтой болохсон гээд л зүтгэж байсан. Атаархмаар харагдах үе байлгүй яахав. Хүн болсон хойно. Гэхдээ болдоггүй юм гэдэг хичнээн зүтгээд болдоггүй л юм байна. Эхнээсээ эцсээ хүртэл явна гэж би анх Японд ирж байхдаа бодож байсан, тэгэж ч явсан. Надад одоо харамсах юм байхгүй. 34 хүртэлээ барилдлаа. Олон сайхан дүү нартай боллоо. Сэтгэл хангалуун байгаа. Монголын сумогийн анхны нэг нь болсондоо баярлаж явдаг. Дүү нарыхаа замыг нээлцэж өгсөндөө баяртай байдаг. Хамгийн гол нь би замын голд шантраагүйдээ өөртөө баярладаг. Голд нь больчоод дараа нь би яваад байсан бол дээд зиндаанд гарах байсан юм биш байгаа гэсэн эргэлзэл энэ тэр байвал харуусалтай гэсэн үг. Би бол хичээсэн зүтгэсэн тэгээд болоогүй юм болоогүй, тийм болохоор дараа харамсах энэ тэр гэсэн юм байхгүй. Бид 3- уулаа байсан. Нэгнийхээ чадах юмыг нөгөө нь чадахгүй, Нэг нэгнээсээ зөвлөгөө дэмжлэг авж байж бид 3 өдий хүртэл ирсэн. Бид гуравт Японы шоронд орсон монгол залуугаас захиа ирж байлаа. Та нарыхаа барилдааныг хараад би хүний нутгийн шоронд сэтгэлээр уналгүй зүтгэнэ шүү, хэзээ нэг цагт нутагтаа харих юм шүү гэсэн хүч чадал олж авдаг, та нартаа баярлалаа гэж бичсэн байсан. Энийг уншаад бид нар ч гэсэн улам илүү хичээнэ дээ гэсэн бодолтой болж байгаа юм.
- Манай сумочид танд зориулж дуу зохиосон гэж сонссон юм байна.
- Гурав дөрвөн дуу байдаг. Яахав миний амьдралыг дуулж шүлэглэж өгсөн. Одоо барилдаж байгаа бөхчүүд дотор миний хичээл заагаагүй бөх бараг байхгүй. Хоёр их аваргыг анх ирж байхад нь би анхан шатны юм зааж байлаа. Дүү нар маань Энхбат ах аа гээд л хүрээд ирдэг, би ч өөрийн туулсан амьдрал туршлагаасаа тэг ингэ гээд л зөвлөгөө өгдөг. Зөвхөн сумо ч биш хувийн амьдралаа, элдэв нууцаа яриад ирдэгт нь ,надад итгэдэгт нь би баярлаж явдаг. Одоо бид мэргэжлийн сумод гучин хэдүүлээ байна. Сумо бол жирийн нэг спорт биш. Хүнд хатуу. Монголын гучин хэдэн сайхан залуус энд зовж зүтгэж, баярлаж гомдож, уйлж инээж, хамаг чадлаараа гүрийж яваа гэдгийг манайхан ойлгоосой.
- Гэмтэл бэртэл олон байсан тул Кёкүтэнзан дэвшиж чадаагүй гэсэн яриа байдаг.
- Гэмтэхийн хувьд бол рекорд тогтоохоор болсон. За гайхуулмаар юм биш л дээ. Анх 1997 онд хөлөө хугалж байсан. Дараа нь тохой мултраад аппарат хийлгэсэн. Хүзүү цуурж, чих ханзарж байсан.
- Чих ханзарна гэж юу гэсэн үг вэ?
- Чих салаад жоохон арьсан дээр тогтоод унжчихдаг юм байна лээ. Гялс эмнэлэг яваад оёуулж байгаа юм. Гэхдээ миний хамгийн гайхсан гэмтэл бол нүд. Нүдэнд чичихээр хуруу талаа хүртэл орчдог юм байна лээ. Барилдаж байгаад цүппаридуулсан чинь нөгөөх чинь нүдрүү чичээд хуруу нь орчихдог байгаа. Бараг нүд бүлтрээд гарах шахсан. За за энэ гэмтэл ч яахав. Хүн барилдаж ,бэлтгэл хийж байж л гэмтдэг. Зүв зүгээр суугаад байвал хэн ч гэмтэхгүй.
- Танд мэргэжлийн гольфоос урилга ирж байсан гэсэн.
- Би 3 настайгаасаа морь унаж өссөн, ямар ч спортод дуртай, хөдөлгөөнтэй. Хөдөөнийх болохоор багаасаа байгаль дэлхийдээ ойр өссөн. 20 настайдаа анх гольф тоголж үзсэн. Үнэхээр сайхан, гол нь тоглохдоо биш. Хэдий хиймэл ч гэсэн сайхан байгаль дунд алхаад л явахад Монгол санаанд ороод сайхан байдаг байлаа. Дараа нь тоглоод сурахаар гольфны амтанд орж ирсэн. Намайг сумогоос илүү гольфонд авьяастай гэдэг юм. Нэг өдөр мэргэжлийхэнтэй тоглоод би ялсан юм. Тэгсэн чинь Японы мэргэжлийн гольфийн хүмүүс намайг уриад ,оякатад очоод энэ залуугаа өгчих гэж хэлдэг юм. Тэр үед Кёкүшюзан дөнгөж жүрод орж байсан үе. Багш маань мэдээж Монгол яваад бас зовж байж олж ирсэн шавиа гольфод өгчинө гэж байхгүй л дээ. Одоо ч гэсэн оройтоогүй больё гэвэл мэргэжлийн гольфод орж болох л юм. Гольф их сайхан соёлтой спорт. Найз нөхөд ихтэй болдог, хүмүүстэй танилцана.
- Сумо болоод харамсах юм байхгүй гэж ярьлаа. Тэгвэл сумо барилдаад хамгийн баяртай зүйл юу вэ?
- 16 жил барилдлаа, үнэхээр харамсах юм байхгүй. Төр засгаасаа Алтан гадас одонгооор шагнууллаа. Өчүүхэн хөдөлмөрийг минь үнэлсэнд их баярлаж байдаг. Сумод ороод Японы бараг бүх мужаар , гадаад олон орноор явж үзлээ. Олон хүнтэй танилцлаа, уулзлаа. Энэ бол маш том олз юм. Японы хамгийн том их сургуульд орсон хүнээс илүү олон юм үзэж, их юм сурлаа гэвэл буруу болчихгүй байгаа даа. Хамгийн том олз гэж хэлж болохоор юм бол хүнтэй харьцаж сурсан явдал. Баян ядуу хэн ч байсан харьцаад ярьж сууж чадна. Эхний 5 жил удаан хэцүү байсан ч одоо бодоход нүд ирмэх зуур л өнгөрж дээ. Хэрвээ би сумо барилдаж байгаагүй бол амьдралын ханьтайгаа учрахгүй байсан. Ханьтай болсондоо, олон сайхан найз дүү нартай болсондоо баяртай явдаг.
- Та саяхан хуримаа хийсэн. Гэр бүлийн хүнээ танилцуулаач.
- Манай гэргийг Х.Од гэдэг. Ханьтай болсондоо би хамгийн их баярладаг. Хайр сэтгэл, хань гэж байхгүй бол амьдрал утгагүй. Намайг ийм сайн ойлгож мэдэрж чаддаг энэ хүнтэй би учирж , уулзсан маань сумо бөхийн ач тус юм. Германд амьдардаг монгол бүсгүйтэй Японд уулзаж дотносоно гэдэг хувь заяа гэж би боддог. Зовсоны эцэст жаргадаг гэдэг. Би зовоод л байдаг байсан. Сүүлд нь хувь заяа надад ийм том бэлэг өгнө гэдэг үнэхээр үгээр илэрхийлэхийн аргагүй сайхан байна. Мэргэжлийн сумогийн хоёр их аваргыг анх сумод хөл тавьж байхад нь зааж тусалж, одоо болтол дотно харьцаатай явдагтаа баярладаг. Нэгэн үед амьдарж байгаадаа бахархдаг. Анхны гурваас нэг маань зодог тайллаа. Би ч гэсэн удахгүй зодог тайлна. Хүн нэг л амьдарна. Бүгдийг нойлоос нь эхлээд үзмээр байгаа. Энэ бол миний хоёр дахь шинэ амьдрал юм. Одоо би Монгол Японоос өөр газар амьдарж үзмээр байна. Шинэ хэл сурж, олон юм хиймээр байна. Урьд өмнө үзээгүй зүйл хийж өөрийгөө дахин дахин сорьж үзмээр байна. Энэ ганц амьдралаа ханийхаа төлөө, үр хүүхдийхээ төлөө зориулна.
- Сүүлийн үед Асашёрю аваргын талаар Японы хэвлэл мэдээллээр их гарж байна.
- Аварга дүрэм зөрчсөн байж болно. Гэхдээ арай хэтэрхий хүнд шийтгэл болсон. Ойр дотно байдгийн хувьд хэлэхэд за жишээ нь бид нар зугаалаад явж байтал нэг хүн бие нь муудаад унасан байлаа гэхэд хамгийн түрүүн гүйж очиж туслах хүн бол Дагваа юм. Дохён дээрх хатуу ширүүн Дагваа жирийн амьдрал дээрх Дагваа хоёр огт өөр гэдгийг хүмүүс мэдэхгүй байж болох. Хүн алж хүрээ талчаагүй цагт би хэзээ ч аваргыхаа талд. Дүү бөхчүүд маань ч гэсэн нэг тогооноос хоол идэж, хамтдаа хөлсөө урсгаж байсных би хэзээ ч өмгөөлж дэмжиж явах болно.
- Баярлалаа. Амьдралд чинь аз жаргал хүсэн ерөөе.
Мандах нарт тэнгэрийн уул Кёкүтэнзаны хоёр дахь амьдрал удахгүй эхлэнэ. Тэрээр хаана юу ч хийлээ гэсэн сумо бөхөөс олсон хатуужил чадал нь хэрэг болох нь мэдээж.
мэдээллийн эх сурвалж
Subscribe to:
Posts (Atom)